De knelpunten, ontwikkelingen en opgaven

De woningvoorraad in de gemeente Lochem wordt gedomineerd door grondgebonden woningen. Circa 12% van de voorraad bestaat uit appartementen. De koopsector in de gemeente is groot met 71%. Een groot gedeelte bestaat uit relatief grote en dure vrijstaande woningen. Het aandeel sociale huurwoningen van de corporaties in de gemeente is met 18% erg bescheiden. Dit in combinatie met een aantrekkelijke en groene woonomgeving, maakt onze gemeente aantrekkelijk voor mensen van buiten de gemeente. Vanwege de samenstelling van de woningvoorraad zijn er minder woningen beschikbaar voor eigen inwoners. Vooral voor huishoudens met een lager inkomen, starters en één- of tweepersoonshuishoudens. Ook willen jongeren graag in Lochem blijven wonen, mits er voldoende woningaanbod voor hen is. Daarom is er behoefte aan kleinere, betaalbare en levensloopbestendige woningen en nieuwe woonvormen.

De groep vijftigers en zestigers is zeer groot in de gemeente, terwijl het aandeel jonge mensen tussen 20 en 40 relatief klein is. Het trekken en vasthouden van jongeren en bieden van voldoende betaalbare woningen is daarom belangrijk. De komende decennia is sprake van dubbele vergrijzing: het aantal ouderen neemt toe én het aantal ‘oudere ouderen’ (inwoners van 75 jaar en ouder waarbij vaak een zorgvraag speelt) neemt toe. Tegelijkertijd neemt het aantal mantelzorgers af. Tot in ieder geval 2045 is er sprake van een toename van de zorgvraag. Het is niet mogelijk om alle zorgvraag in te vullen met verpleeghuiszorg. Daarnaast hebben we te maken met veel verspreid liggende woningen in het buitengebied waardoor het leveren van formele zorg in een grote uitdaging wordt. Dat betekent dat we moeten zorgen voor voldoende zorg dichtbij: ”handen aan het bed” en gebruik van technologie. Ook zullen op zoek moeten naar mogelijkheden voor informele zorg en innovatieve en/of collectieve woon-zorgconcepten.

In de contourennotitie van het rijk wordt geconstateerd dat de verwachte bevolkingsgroei in Nederland groter is dan eerder gedacht. Dat betekent dat ook de behoefte aan het aantal woningen toeneemt. In dit verband doet het Rijk een beroep op alle regio’s om hieraan bij te dragen. Ook de Stedendriehoek wordt hierbij genoemd. Het Rijk ziet hier kansen voor een brede schaalsprong. In de contourennotitie staat:
“Op basis van de al aanwezige krachten kan economische ontwikkeling hier gecombineerd worden met grootschalige woningbouw en gebiedsontwikkeling en daarbij behorende voorzieningen, versterking van het mobiliteitsnetwerk en groen in en om de stad.”
De druk op de ruimte neemt hierdoor toe. Dit vraagt om een goede afstemming tussen ruimte en mobiliteit.

Het voorzieningenniveau staat onder druk door een toename van het aantal ouderen, achteruitgang van het aantal jonge mensen en doordat we steeds meer digitaal kopen en bestellen. Een goed en bereikbaar voorzieningenniveau draagt bij aan de gezondheid en het welzijn van mensen en aan een goede sociale samenhang. Om de leefbaarheid in stand te houden zullen voorzieningen vanuit alle kernen goed toegankelijk en bereikbaar moeten blijven. Dat is zeker belangrijk voor de oudere inwoners en inwoners met een beperking. Multimodale mobiliteit en deelmobiliteit staat in de gemeente nog in de kinderschoenen en kan verder verkend worden.

De busverbindingen die de dorpen zowel onderling verbinden als zorgen voor verbinding met omliggende plaatsen zoals Zutphen en Deventer zijn zeer belangrijk voor de gemeente Lochem. Het huidige systeem prikkelt vervoerders om niet-winstgevende lijnen te schrappen. Dit gaat ten koste van de lijnen op het platteland. Hoewel de gemeente hier geen directe invloed op heeft, is een blijvende lobby op behoud van de buslijnen ook in regionaal verband een belangrijke opgave.

Op verschillende plekken in onze gemeente voelt de situatie op de weg onveilig voor fietsers, mede als gevolg van te smalle fietspaden, smalle plattelandswegen waar hard wordt gereden en het ontbreken van vrij liggende fietspaden. Daarnaast ontbreken op sommige plekken fietspaden of fietsvoorzieningen, waardoor de bereikbaarheid met de fiets onder druk staat.

Vraag naar en aanbod van (schone) energie zijn niet in balans. De capaciteit van het elektriciteitsnet is op dit moment onvoldoende voor de transportvraag van alle elektriciteit. Dit heeft een grote impact op de woningbouwopgave en de economische bedrijvigheid.

Door de klimaatverandering hebben we steeds vaker te maken met wateroverlast, een grotere kans op overstromingen en extreme droogte en hittestress. De kernen langs de IJssel zijn gevoelig voor overstroming van de IJssel. De omgeving van de Berkel en de bebouwde kommen zijn gevoelig voor wateroverlast in natte perioden. Klimaatverandering leidt tot verdroging en verandering van grondwaterstanden in bodem en ondergrond. Vooral de droge zandgronden hebben te maken met verdroging. Dit heeft op langere termijn gevolgen voor de drinkwatervoorziening en de waterstanden in de beken en het Twentekanaal. Dit vormt een bedreiging voor natuur, landschap en biodiversiteit, maar ook voor de voedselproductie en drinkwatervoorziening. Om ons op de lange termijn weerbaar te maken tegen droogte en wateroverlast zullen we moeten werken aan het robuuster maken van ons bodem en watersysteem. Dit betekent dat er meer ruimte nodig is voor groen en water, zowel in het buitengebied als in het stedelijk gebied (openbaar- en particulier terrein).

De verwachting is dat de komende jaren circa 100 agrariërs van de 376 agrariërs hun bedrijf gaan beëindigen in onze gemeente. Dit heeft impact op het landelijk gebied. Dat betekent dat ons landelijk gebied gaat veranderen. Dit hoeft niet alleen gezien te worden als een knelpunt, maar biedt ook kansen voor de vele (transitie)opgaven waar de landbouwsector mee te maken heeft. De druk op de grond is hoog vanwege de vele opgaven. Om ruimte te behouden voor de voedselproductie en de extensiveringsopgaven in gebieden die we robuust willen maken voor water en natuur, is het belangrijk om gronden hiervoor beschikbaar te houden.
Vrijkomende agrarische gebouwen kunnen ruimte bieden aan nieuwe gebruiksmogelijkheden. De uitdaging hierbij is om ruimte te geven aan nieuwe woonvormen, maar ongebreidelde groei in het buitengebied te voorkomen.

De kwaliteit van ons landschap, natuur en biodiversiteit staat onder druk vanwege vanwege het intensieve gebruik, milieuvervuiling, klimaatverandering en de vele ontwikkelopgaven. De opgave is om natuur en landschap robuuster te maken tegen al deze ontwikkelingen en te versterken, om in ieder geval verdere achteruitgang te voorkomen.
 

Het cultuurhistorisch erfgoed is een deel van de identiteit van onze gemeente. Het gaat hierbij om zowel het bebouwde erfgoed als om bijzondere cultuurlandschappen en structuren. Klimaatverandering, ontkerkelijking, verduurzamingsopgaven zijn ontwikkelingen die zowel een bedreiging als kans kunnen vormen voor instandhouding van historisch erfgoed. Ook de instandhouding van de vele historische landgoederen is een opgave die aandacht verdient en vraagt om economische dragers.

Ondernemers willen graag ontwikkelen, uitbreiden of samenwerken. Op dit moment zijn te weinig werklocaties beschikbaar om hieraan te voldoen. Ook zullen we aandacht moeten hebben voor voldoende werkgelegenheid en het aantrekken van (jonge) arbeidskrachten. Dit heeft en sterke relatie met de woningbouwopgave en met bereikbaarheid en mobiliteit.
In de kernen dreigt verlies aan bedrijvigheid en detailhandel door vergrijzing en soms ook doordat er geen opvolger is voor het bedrijf. Een andere reden is omdat het omzetten naar (bestemming) wonen op sommige locaties mogelijk is. Hoewel we oog moeten hebben voor nieuwe woningen is ook behoud van de verscheidenheid aan bedrijfslocaties belangrijk.

In de toekomst zullen er meer bedrijven komen die zich bezighouden met afvalverwerking tot hernieuwbare grondstoffen (circulaire economie). Bij dit type bedrijven kan de impact van geur en geluid op de omgeving een rol spelen. In het buitengebied zijn enkele grotere niet-agrarische bedrijven gevestigd, waardoor er knelpunten kunnen ontstaan in de bedrijfsvoering en verkeersafwikkeling.

De vraag naar kwaliteit, luxe en comfort neemt toe, met de behoefte om meerdere keren (kort) op vakantie te kunnen gaan. Tegelijkertijd is er een groep mensen die zich meer richt op duurzame concepten en aandacht voor beleving van natuur en landschap. Om toeristisch en recreatief aantrekkelijk te blijven is een divers aanbod het hele jaar door, belangrijk.