Achtergrond

De omgevingsvisie is een visie op hoofdlijnen voor de toekomst van de fysieke leefomgeving van de héle gemeente. Onze omgevingsvisie geeft aan wat wij willen in onze gemeente of hoe wij denken dat de gemeente er in 2040 uit zal zien. Waar we aan gaan werken en wat we willen behouden. In de omgevingsvisie beschrijven we onze ambities voor de leefomgeving in onze mooie gemeente Lochem, met stad, dorpen en landelijk gebied en hoe we onze samenleving vitaal en gezond houden. Het maken van zo’n visie is verplicht onder de nieuwe Omgevingswet.

Het is dus geen alles omvattende visie op de toekomst van Lochem. Waar mogelijk leggen we de verbinding met andere toekomst bepalende aspecten. Bijvoorbeeld hoe we met elkaar willen samenleven in de toekomst.

Onze omgevingsvisie geeft richting, inspireert en nodigt uit

De omgevingsvisie komt niet in de plaats van huidig beleid of huidige regels. Het bestaande beleid en regels die gelden blijven gewoon van kracht totdat ze worden gewijzigd. De omgevingsvisie vormt voor de gemeente wel de kapstok voor nieuw op te stellen beleid.

Wij willen met deze omgevingsvisie initiatiefnemers en samenwerkingspartners inspireren en uitnodigen om samen met ons te werken aan de toekomst van Lochem. Met krachtige kernen en een buitengebied in balans. Dat betekent: het beschermen van onze kwaliteiten die wij als gemeente Lochem te bieden hebben maar ook ruimte bieden aan nieuwe initiatieven. Deze visie geeft daarvoor richting, perspectief en kaders.
Voor inwoners, ondernemers of organisaties is de omgevingsvisie vooral belangrijk als zij een initiatief hebben dat niet past in het omgevingsplan. Hoe beter een initiatief past bij de ambities van de omgevingsvisie en bijdraagt aan het versterken van de kwaliteiten van onze gemeente, hoe groter de kans is dat een initiatief uitgevoerd mag worden. In bijlage 2 leest u hoe u een initiatief goed voorbereidt. Wij toetsen uiteraard ook onze eigen plannen aan onze omgevingsvisie.

Onder de Omgevingswet moet de overheid meer gericht zijn op het mogelijk maken van initiatieven uit de samenleving dan de beperkende factor te zijn. Van “nee tenzij” naar “ja mits”. Deze omgevingsvisie draagt daar aan bij.

Totstandkoming van de omgevingsvisie

Omdat we het belangrijk vinden dat onze keuzes en ambities aansluiten bij hoe onze inwoners en andere belanghebbenden de toekomst zien, hebben we zoveel mogelijk verschillende inwoners en organisaties geraadpleegd bij het opstellen van de ambities en het maken van de keuzes, op zoveel mogelijk verschillende manieren. Samen staan we sterker en samen weten we meer.

Samen nadenken over de leefomgeving van Lochem

In mei 2023 vroegen we mensen in de gemeente Lochem wat zij belangrijk vinden voor hun leefomgeving. We gingen onder meer in gesprek met inwoners, maatschappelijke organisaties, dorpsraden en ondernemers. Ook jongeren van het Staringcollege dachten mee.

We vroegen inwoners naar hun ideeën via een (online) vragenlijst. Deze vragenlijst is breed uitgezet, o.a. via het digitaal inwonerpanel Lochem Spreekt en de gemeentelijke website. We gingen de markten op en vroegen mensen wat zij belangrijk vinden voor hun leefomgeving? Mensen konden een ansichtkaart invullen, op de markt of thuis. We organiseerden 4 meedenkavonden, elk in een andere kern.
Centraal stonden steeds de vragen: wat vindt u positief, wat vindt u minder positief aan uw leefomgeving en waar ziet u kansen voor de toekomst. De inbreng is verwerkt in de beschrijving van de kenmerken en kwaliteiten, de visiekaart en in de ambities. In het participatieverslag Verslag_MeeDenkdagen.pdf (pdf, 2.323 KB)  en de factsheet van de (digitale vragenlijst Lochem - Omgevingsvisie - factsheet (pdf, 339 KB)  staat beschreven wat is ingebracht.

In 2020 vroeg de gemeente ook de mening van inwoners en ondernemers over hun leefomgeving via een digitale vragenlijst van Lochem Spreekt. Ook die inbreng namen we opnieuw door en gebruikten we bij het opstellen van de omgevingsvisie.
Voor provincie, waterschap, omgevingsdienst, GGD, Veiligheidsregio, en diverse maatschappelijke en belangenorganisaties organiseerden we een aparte bijeenkomst, waarin ze hun beelden en wensen voor de toekomst van Lochem met ons konden delen.

Het College van Burgemeester en Wethouders heeft op 28 februari 2024 tot en met 9 april 20204 de omgevingsvisie Lochem 2040 in ontwerp ter inzage gelegd, samen met het omgevingseffectrapport (OER). 102 organisaties en personen hebben van de mogelijkheid gebruik gemaakt om een zienswijze in te dienen. In de Nota van zienswijzen (pdf, 875 KB)  leest u een samenvatting van de alle zienswijzen en de antwoorden daarop.   

Omgevingseffectbeoordeling (OER)

De omgevingsvisie stelt kaders voor toekomstige ontwikkelingen in Lochem. Om de eventuele omgevingseffecten in beeld te brengen is tijdens het opstellen van deze omgevingsvisie een omgevingseffectrapport (OER) (pdf, 67.235 KB)  opgesteld. Niet alleen wordt daarbij ingegaan op de effecten op het milieu, maar ook de gevolgen van de keuzes voor de gehele fysieke leefomgeving van Lochem.
Het OER heeft verschillende aanbevelingen opgeleverd. Enkele aanbevelingen zijn in de omgevingsvisie verduidelijkt. Het gaat om een onderbouwing van de beoogde uitbreiding bedrijventerrein Diekink, de toegankelijkheid van voorzieningen in verband met inclusiviteit en de te verduidelijken wat we verstaan onder levendige kernen.

De overige aanbevelingen worden samen met het advies van de commissie MER (pdf, 1.719 KB)  betrokken bij de verdere uitwerking van de omgevingsvisie in beleid en programma’s.
In de pdf-versie van de Omgevingsvisie (pdf, 3.241 KB)  is in bijlage 4 een overzicht van de aanbevelingen opgenomen en voorzien van een reactie.

Relatie met andere overheden en de regio

Onze toekomst bepalen we niet alleen. Initiatieven vanuit en voor de Lochemse samenleving zijn ook gebonden aan (inter)nationale en provinciale regelgeving. De visie van Rijk, provincie, regio(‘s) en onze buurtgemeenten zijn van belang voor onze fysieke leefomgeving in 2040. Bij het opstellen van deze omgevingsvisie is dan ook rekening gehouden met beleid en visies van deze andere overheden en partners in de regio.

Nationale omgevingsvisie

Het Rijk wil sturen en richting geven vanuit vier prioriteiten:

  • Ruimte voor klimaatadaptatie en energietransitie.
  • Een duurzaam en (circulair) economisch groeipotentieel.
  • Sterke en gezonde steden en regio’s.
  • Toekomstbestendige ontwikkeling van het landelijk gebied.

Het Rijk hanteert daarbij 3 afwegingsprincipes:

  1. Keuzes moeten niet leiden tot het afschuiven van problemen. Niet naar volgende generaties. Niet naar andere gebieden. Lasten en lusten moeten eerlijk worden verdeeld.
  2. Er moet recht worden gedaan aan de schaarse en waardevolle ruimte. Waar het kan moeten functies slim en met kwaliteit gecombineerd worden.
  3. Er moet recht worden gedaan aan de eigenheid van de regio’s. We beschermen en benutten wat er is en werken aan lokaal passende oplossingen.

In de Kamerbrief1 “Water en bodem sturend” geeft het Rijk aan dat de gesteldheid van het water- en bodemsysteem meer dan ooit bepalend wordt voor wat kan.
Onze omgevingsvisie speelt in op alle vier de landelijke prioriteiten en houdt rekening met de afwegingsprincipes. We geven lokaal invulling hieraan in de richtinggevende principes, onze ambities en de visie- en de waardenkaart. Het principe water en bodem sturend vormt ook in onze omgevingsvisie een belangrijk uitgangspunt bij te maken keuzes.

Provinciaal beleid

De provinciale omgevingsvisie Gaaf Gelderland (2018) legt de focus op een duurzaam, verbonden en economisch krachtig Gelderland. Daarin streeft het provinciebestuur zeven ambities na om verschil te maken voor een schoon, gezond, veilig en welvarend Gelderland. De ambities zijn:

  • Energietransitie: van fossiel naar duurzaam. Het streven is dat Gelderland in 2050 volledig klimaatneutraal is.
  • Klimaatadaptatie: omgaan met veranderende weersomstandigheden. Het doel is dat Gelderland in 2050 optimaal beschermd is (klimaatbestendig) en kan meebewegen met het veranderend klimaat.
  • Circulaire economie: sluiten van kringlopen. De provincie Gelderland vindt minder afval en meer kringloop, recycling en hergebruik nodig om Gelderland schoon en groen te houden.
  • Biodiversiteit: werken met de natuur. Het beschermen en versterken van het Gelders Natuurnetwerk staat voorop vanuit robuuste verbindingen langs rivieren, uiterwaarden, kleine watergangen en andere waardevolle landschappen en gebieden. Het doel is dat het in 2050 goed gaat met de biodiversiteit.
  • Bereikbaarheid: duurzaam verbonden. Slim maatwerk en nieuwe vormen van mobiliteit zijn nodig om elkaar te kunnen blijven bereiken en ontmoeten.
  • Vestigingsklimaat: een krachtige, duurzame topregio. Provincie Gelderland wil de strategische ligging en de aantrekkingskracht van de Gelderse regio’s vergroten, zodat mensen in Gelderland willen (blijven) wonen en zich willen binden aan Gelderland.
  • Woon- en leefomgeving: dynamisch, divers en duurzaam. Bouwen binnen bestaand verstedelijkt gebied is het vertrekpunt. Het doel hiervan is om leegstand te voorkomen, het landschap open en groen te houden en het voorzieningenniveau op peil te houden. Provincie Gelderland geeft de voorkeur aan het benutten van bestaande gebouwen.

In juli 2023 hebben Provinciale Staten van Gelderland hun perspectief en de vertrekpunten vastgesteld voor het Programma Vitaal Landelijk Gebied Gelderland (VLGG).

  • Een sterke agrarische sector in Gelderland, met ruimte voor alle transitiepaden.
  • Duurzame vormen van land- en tuinbouw, passend bij de natuurlijke systemen.
  • Water en bodem sturend.
  • Natuurherstel door robuust systeemherstel.
  • Klimaatopgave.
  • Sturen op ruimtelijke samenhang.
  • Leefbaarheid.

De provinciale omgevingsvisie en de bijbehorende omgevingsverordening vormen een belangrijk kader voor de realisatie van onze ambities en opgaven. Hetzelfde geldt voor het programma VLGG.

Regionale samenwerking

Programma’s en opgaven die impact in Lochem hebben en regionale samenwerking vragen zijn:

  • Nationaal Programma Landelijk Gebied (Stikstofopgave).
  • Bevaarbaarheid van de IJssel en bereikbaarheid Twentekanaal.
  • Goederentransport via het spoor.
  • Regionale woningbouwopgave na 2030.
  • Aanpak droogte door vasthouden van water.
  • Regionale Energie Strategie.
  • Vitaal landelijk gebied.

Lochem maakt deel uit van de regio Stedendriehoek. In de regio Stedendriehoek maken de acht gemeenten afspraken over regionale samenwerking via de Strategische agenda en daarmee samenhangend, de Regionale Uitvoeringsagenda.

Beide agenda’s geven een doorkijk tot 2030. We werken samen aan verschillende programma’s:

  • Slimme groene verstedelijking.
  • Vitaal landelijk gebied.
  • Regionale economie van de toekomst.
  • Mobiliteit.
  • Energiesysteem van de toekomst.
  • Gebiedsontwikkeling.

Samen met de provincie is gewerkt aan een regioarrangement, waarin we samenwerken aan ruimtelijke keuzes voor de toekomst en belangrijke regionale opgaven agenderen bij het Rijk.

Op bepaalde onderwerpen werken we samen met de regio Achterhoek. Met de stichting Achterhoek Toerisme ontwikkelen en stimuleren we samen met Achterhoekse gemeenten recreatie en toerisme. En met het Waterschap Rijn en IJssel en de gemeenten uit de Achterhoek werken we aan de aanpak droogte Achterhoek, vanuit de Samenwerking Water Achterhoek+.

De samenwerking binnen de Veiligheidsregio en het Waterschap geeft weer verbinding met andere gemeenten uit de regio. Daarnaast zijn er nog diverse andere samenwerkingsverbanden met andere gemeenten waar Lochem deel van uitmaakt. Zoals de Port of Twente waarin de gemeenten Lochem, Hof van Twente, Hengelo, Almelo en Enschede samenwerken aan het Twentekanaal en de havengebieden.

We noemen al deze zaken omdat ze deel uit maken van de toekomst die wij voor ons zien in 2040. Ze spelen mee wanneer we zelf plannen maken en wanneer we initiatieven beoordelen.

In 2040 zullen wij, gezien de complexiteit van de opgaven, nog meer dan nu samen moeten werken met onze regionale partners.

In dienst van een krachtige samenleving

Onze omgevingsvisie richt zich vooral op de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Maar de kwaliteit van de fysieke leefomgeving is geen doel op zich. Onze leefomgeving moet bijdragen aan de kwaliteit van leven van mens, plant en dier. Onze omgevingsvisie is dan ook niet los te zien van beleid en visie voor sociaal-maatschappelijke en/of bestuurlijk organisatorische thema’s.

Een krachtige samenleving

Lochem is vooral krachtig en in balans als iedereen mee kan doen en een zinvolle bijdrage kan leveren aan de samenleving. We vinden het belangrijk dat in onze gemeente iedereen zelf keuzes kan maken en zijn of haar leven kan inrichten. We stellen de mens en de bedoeling centraal. Inwoners helpen elkaar, kijken naar elkaar om en staan voor elkaar klaar. Doordat alle inwoners hun steentje bijdragen voelt iedereen zich gewaardeerd. Niemand staat buitenspel. Onze inwoners kunnen veilig leven, gezond leven en hun vaardigheden zoveel mogelijk ontwikkelen.

We streven naar een krachtige samenleving. In een krachtige samenleving hebben mensen een netwerk dat hen kan helpen wanneer ze dat nodig hebben. Familieleden, buurtgenoten, clubgenoten en kennissen staan voor elkaar klaar. In een krachtige samenleving nemen inwoners samen verantwoordelijkheid voor hun omgeving, hun buurt en de mensen om hen heen. Mensen ondernemen initiatieven, zijn actief in het verenigingsleven. Onze uitgebreidere visie op wat wij verstaan onder een krachtige samenleving, leest u in ons algemeen beleidskader Sociaal Domein.

De werelddoelen bieden een kompas

De Sustainable Development Goals (SDG’s), ook wel werelddoelen genoemd, zijn zeventien doelen om van de wereld in 2030 een betere plek te maken. Wereldwijd worden de doelen onderschreven. Ze vormen een kompas voor uitdagingen als armoede, onderwijs en het klimaat. Ook in Lochem onderschrijven we deze doelen. We nemen deze op in ons beleid en uitvoeringsplannen. Kijk op de website www.sdgnederland.nl om meer te lezen over deze doelen. Een groot aantal doelen heeft een relatie met de inrichting van de fysieke leefomgeving, soms direct, soms indirect en via onder andere de omgevingsvisie geven we hier lokaal invulling aan. Ook initiatiefnemers kunnen zich laten inspireren door de werelddoelen.

  1. geen armoede;
  2. geen honger;
  3. goede gezondheid en welzijn;
  4. kwaliteit onderwijs;
  5. gendergelijkheid;
  6. schoon water en sanitair;
  7. betaalbare en duurzame energie;
  8. eerlijk werk en economische groei;
  9. industrie, innovatie en infrastructuur;
  10. ongelijkheid verminderen;
  11. duurzame steden en gemeenschappen;
  12. verantwoorde consumptie en productie;
  13. klimaatactie;
  14. leven in water;
  15. leven op het land;
  16. vrede, justitie en sterke publieksdiensten;
  17. partnerschap om doelstellingen te bereiken.