Versie: 24 juni 2024
Inleiding
Het aanleggen van een voedselbos is populair. Hierbij worden houtige gewassen zoals bomen en struiken gecombineerd met akkerbouw en groenteteelt. De vruchten, zaden, bladeren, groenten en gewassen uit een voedselbos zijn voedsel voor de mens. En soms ook voor dieren. Voedselbossen dragen bij aan biodiversiteit en gezond voedsel en bieden kansen voor nieuwe verdienmodellen. Op deze pagina vindt u informatie over voedselbossen en wat wel en niet mag.
Wat is een voedselbos?
Een voedselbos is een vorm van boslandbouw, ook wel agroforestry genoemd. Het is een combinatie van houtige gewassen, zoals bomen (met noten), struiken (met bessen), en andere landbouwgewassen of veeteelt. Naast een voedselbos zijn er bijvoorbeeld boomweides of voederbomen. De verschillende verschijningsvormen van boslandbouw vindt u op de website van het Agroforestry Netwerk Nederland.
We passen voor voedselbossen de definitie uit de Green Deal Voedselbossen toe:
“Een voedselbos is een door mensen ontworpen productief ecosysteem naar het voorbeeld van een natuurlijk bos. Het is een systeem met een hoge diversiteit aan meerjarige en/of houtige soorten, waarvan delen (vruchten, zaden, bladeren, stengels en dergelijke) voor de mens als voedsel dienen. Voedselbossen zijn multifunctionele systemen, waarin de productie van voedsel zich laat combineren met educatie en recreatie.”
Wat is géén voedselbos?
De praktijk laat zien dat het begrip voedselbos voor diverse soorten en maten voedselinitiatieven voorkomt. Niet ieder voedselinitiatief is een voedselbos.
- Soms gaat het om een grote moestuin waar ook enkele bessen- en notenstruiken in staan.
- Soms is het grondoppervlak zo klein dat je niet kunt spreken van een ‘bos’.
- Soms maken mensen van een bestaand bos een voedselbos en is er geen akkerbouw en/of groenteteelt.
- Het kan zijn dat mensen 1 boomsoort of plantensoort planten, zodat we spreken over rijenteelt (boomgaard).
- Soms gaat het om een combinatie van voedselteelt met de bouw van (een) tiny house(s).
Hoe toetst de gemeente een initiatief voor een voedselbos?
Vanaf 1 januari 2024 geldt de Omgevingswet. Daardoor is het bestemmingsplan Buitengebied Lochem omgezet naar het tijdelijk omgevingsplan gemeente Lochem. De term ‘bestemming’ heet in het omgevingsplan ‘functie’.
Nieuwe initiatieven, zoals de aanleg van een voedselbos, toetsen we aan het tijdelijk omgevingsplan. Het plan biedt ruimte aan voedselbossen. Wel gelden enkele regels. Die vindt u op deze pagina.
Waar mag ik wel en geen voedselbos aanleggen?
Het aanplanten van een voedselbos mag in een groot deel van het buitengebied. De functie van het gebied en bepaalde regels bepalen dit.
Een voedselbos is niet mogelijk binnen de functies bos, gemengd, natuur, recreatiewoning, water en water sluis. In het gebied waar een voedselbos mogelijk is, gelden een paar uitzonderingen. Zo is een voedselbos niet toegestaan:
- op enken en essen
- in een gebied met een archeologische waarde 1
- als er een brandstofleiding door de bodem loopt
- als het een waterkering is
- als het een ganzenrustgebied is
- en als de locatie binnen het Gelders Natuurnetwerk valt.
Meer informatie
- Overzicht van de functie per locatie (hier vindt u ook informatie over essen en enken, archeologie, brandstofleidingen en waterkeringen)
- Informatie over ganzenrustgebieden en het Gelders Natuur Netwerk
Moet ik rekening houden met extra regels?
Ja, voor sommige gebieden gelden extra regels voor de aanleg van een voedselbos. Dat is om bepaalde waarden in een gebied te beschermen. Bijvoorbeeld archeologische waarden, een waterstaatkundige functie of een specifiek landschap. Dat wil niet zeggen dat u geen voedselbos mag aanleggen. Maar wel dat hier regels voor gelden of dat u een positief advies nodig heeft van een organisatie.
Dit zijn de gebieden met extra regels:
- een gebied met archeologische waarde 3 tot en met waarde 7
- onder een hoogspanningsleiding
- als de plek een waterstaatkundige functie heeft
- binnen de Groene ontwikkelingszone
- binnen het nationaal landschap De Graafschap
- binnen een Molenbiotoop
- bij verstoring van beschermde soorten planten en dieren.
Meer informatie
- Overzicht van de functies per locatie (hier vindt u ook informatie over de archeologische waarden, ligging van hoogspanningsleidingen en de waterstaatkundige functies)
- Informatie over Groene Ontwikkelingszone, het Nationaal Landschap en Molenbiotoop
Aan welke regels moet de inrichting voldoen?
Voor de inrichting van een voedselbos gelden regels. Sommige daarvan hangen af van het landschap en de functie van het gebied. Andere regels gelden voor alle voedselbosinitiatieven.
Regels die afhangen van het landschapstype
Legt u een voedselbos aan in een gebied met de functie agrarisch of agrarisch met waarden? Dan gelden er afhankelijk van het type landschap regels voor de inrichting.
| Landschapstype binnen bestemming agrarisch (met waarden) | Regels voor de inrichting |
| Rivierenlandschap |
|
| Beekdallandschap |
|
| Bos en landgoederen landschap |
|
| Kleinschalig kampenlandschap |
|
| Essenlandschap |
|
| Stuwwal |
|
| Broekgebied |
|
Overige inrichtingsregels
Water en bodem sturend
Water vasthouden
Belangrijk is dat een voedselbos zichzelf in stand kan houden. En dat er voldoende (grond)water is. Regenwater wordt niet afgevoerd, maar krijgt de ruimte om in de bodem te trekken. Zo vult regenwater het grondwater aan. Het draineren van de bodem is niet toegestaan.
Beregenen
We begrijpen dat struiken en bomen na het planten water nodig hebben om aan te slaan. Periodiek water geven hoort er bij de start dan ook bij. Maar het aanleggen van een beregeningsvoorziening hoort er niet bij. Door het vasthouden van water en een gezonde bodem kan een boom of struik een droge zomer overleven.
Geen chemie en kunstmest toepassen
Voor de meeste initiatiefnemers zijn dit overbodige regels. Waarom dan toch noemen? Omdat wij dit belangrijk vinden.
Opstallen passen niet in een voedselbos
In een voedselbos past geen opstal, zoals een schuur, verblijfsruimte of horecavoorziening. Die zijn niet toegestaan. Daarnaast staat er om een voedselbos geen hek. Er mag hooguit een draadje met palen omheen staan om de grens aan te geven.
Toegangsweg is onverhard
Een toegangsweg is onverhard. Als er een inrit vanaf een openbare weg nodig is, moet u een vergunning voor aanvragen.
Verblijf alleen overdag
Overnachten is niet toegestaan. Daar krijgt u ook geen toestemming voor.
Gebiedseigen beplanting, geen invasieve soorten
Er wordt gebruikgemaakt van gebiedseigen soorten. Het toepassen van invasieve soorten is niet toegestaan. Dit zijn plantensoorten die oorspronkelijk niet in ons land voorkomen.
Wat moet ik doen als ik een voedselbos wil?
Informeer ons op tijd
Heeft u een idee of plan? Vraag op tijd naar de mogelijkheden. Zo voorkomt u vertraging en teleurstellingen. Onderaan deze pagina vindt u onze contactgegevens.
Informeer de omgeving
Ga in gesprek met de bewoners die in de buurt van uw initiatief wonen. Luister naar de eventuele wensen die zij hebben om bijvoorbeeld hinder te voorkomen. Dit noemen wij ‘samen buurt maken’ en is onderdeel van onze omgevingsvisie.
Aanvraag omgevingsvergunning
Is er voor uw plan een omgevingsvergunning nodig, vraag deze dan aan via het Omgevingsloket. Zorg dat u vooraf met ons en de buurt in gesprek gaat over uw initiatief.
Instandhoudingsplicht
Als initiatiefnemer heeft u de plicht om een gerealiseerd voedselbos in stand te houden. Daar is onderhoud voor nodig. Dat kunt u zelf doen of uitbesteden.
Heb ik voor een voedselbos een vergunning nodig?
Een omgevingsvergunning is verplicht voor voedselbossen binnen de functie agrarisch en agrarisch met waarden. Voor voedselbossen die binnen de andere functies mogelijk zijn, heeft u geen omgevingsvergunning nodig. Een aanvraag voor een omgevingsvergunning dient u in via het Omgevingsloket.
Wie kan ik bellen voor vragen?
Wij stellen het op prijs als u contact met ons opneemt wanneer u een voedselbos wilt aanleggen. Zo kunnen we samen de mogelijkheden verkennen en bepalen of er een omgevingsvergunning nodig is of niet. Neem contact op met Winant Halfwerk via e-mail: w.halfwerk@Lochem.nl, telefoon (0573) 28 91 30 of met Tim Brouwer, via tp.brouwer@lochem.nl, telefoon (0573) 28 91 51.